KÖYÜMÜZÜN KELİME VE DEYİMLER SÖZLÜĞÜ
Türkçemiz konuşma ve yazı dili olarak binlerce yıllık bir geçmişe sahiptir.Farklı lehçe, şive, ve ağızlarla çok geniş bir coğrafya kullanılan bir dildir Türkçe. Yerel şive ve ağızlar dilimizin zenginliğidir, rengidir. Türkçemizde yüzbinlerce kelime olmasına rağmen günlük hayatımızda kullanılmamakta ve zamanla unutulmaya yüz tutmakta. Öz Türkçe kelimelerimizin yerini yabancı kelimeler almaktadır.
Dilimizin Sahiplenilmesi demek kültürümüzün sahiplenilmesi demektir.
- A -
Aba : Abla
Ağmak : Tırmanıp çıkmak
Alama : Elle tutulup atılabilecek büyüklükteki taş.
Alaf : Büyükbaş hayvanların yemlerinin verildiği kap.
Alavurt : Asma kabağından yapılmış su içme ve kullanma kabı.
Alabak : Alakabak
Alabacak : Kovucu, laf getirip götüren
Alça : Alın
Alaçul : Süslemeli, bezemeli çul.
An : Tarla sınırı
Annaç ; Karşı.
Anıdak : Avanak
Anıtmak : Avanak avanak bakmak.
Angurya : Salatalığın iri cinsi, hıyar.
Angalanmak : Hayvanların toz toprak içinde yuvarlanması.
Arbınmak ; Birinin üstüne veya bir şeye ağırlığını vererek yaslanmak.
Arlaş ; Uzaklaş
Ark : Arık, su yolu
Alabula ; Ala.
Ağı : Zehir.
Ağzı Açmak : Boşboğaz
Akgök ; Sebze
Alaca ; Alalı
Ağrı ; Yön, taraf.
Azık : Ekmekle yenen yiyecekler
Açıvı : Açıver
Apalamak : Emeklemek
Aşırı : Aşure
Azbir : Galiba
- B -
Babba : Ayakkabı
Balard : İncir
Bakır : Bakraç
Belber : Berber
Bıçkı : Testere
Bora gel : Buraya gel
Belleme : Yarıya kadar
Bıdırama : Konuşma
Bıdırayık : Çok konuşan geveze
Bıdır bıdır etmek : Kendi kendine az sesle konuşma
Bıkanak : Eklem yeri
Bılla : Kızkardeş
Bisi : Kedi
Büvelek : İnekleri çileden çıkaran sinek
Bayguş : Baykuş
Berket : Bereket
Botlama : Deve doğurması
- C -
Çabık : Çabuk
Cırcır : Fermuar
Cavır : Düşman
Cıbıl : Çıplak
Cıgırık kapı : Bahçe kapısı, Harım Kapısı
Cibi : Civciv
Com : Suya atlarken çıkan ses
Curu : Sulu, cıvık
Culluk : Hindi
- Ç -
Çaaşır : Uçkurlu, deveyünü dokuma erkek pantolonu
Çağşak : Çakıl taşlı yer,tarla
Çağlak : Suyun yüksekten düştüğü yer, şelale
Çalmak : Sürmek ( Yaraya ilaç çalmak)
Çapıt : Bez, paçavra
Çezilme : Çözülme
Çekişmek : Azarlalamak, paylama
Çebiç : Bir yaşını doldurmuş keçi
Çellik : Çelik-çomak oyunu
Çolpak : Su birikintisi
Çıntar : Yaban mantarı
Çıldırtı : Çıtırtı
Çiinime goyuvu : Omuzuma koyuver
- D -
Dahacana : Üstelik
Dahacık : İşte
Dadimin : Biraz önce
Dengilmek : Yan gelip yatmak, dirseğe yaslanarak yatmak
Dıyan : Tava
Dastar : Yazma : Eşarp
Demitten : Biraz önce
Debelenmek : At, eşek, katır gib hayvanların yerde yatıp yuvarlanması
Delbek : Düğünlerde çalgıcı kadınlarca çalınan vurmalı çalgı
Denk : Semerdeki yüklerin her biri
Depik : Tekme
Deştiye : Susuz ekim yapmak
Dıkak : Tıkaç,şişe mantarı
Dıkmavık : Baykuş
Dıllanmak : Herhangi bir şeye tutunarak sallanmak
Dımışık : Ilık
Dımış mış mı? : Süt mayalanacak kadar soğumuş mu?
Dirgen : Harmanda ve ot yüklemede kullanılan üç çatallı bir atgıt.
Dikelme : Ayağa kalkma
Dövecek : Sarımsak dövme aleti
Döndereç : Sac üstünde yufkayı pişirirken çevirmeye yarayan tahta alet
Dürüm : Arasına katık konarak yenen yufka ekmeği
Deze : Teyze
Dene : Tane
Dığdısının dığdısı : Uzaktan akrabası
Dolaşmaya gediyon : Gezmeye gidiyorum
- E -
Ebih : Sakın ha
Emsiz : İşe yarayacak hali yok,beceriksiz.
Ene : Hayret ve şaşma sözü
Eşkere : Saklı olmayan, Meydana gelen
Evmek : Acele etmek
Evermek : Evlendirmek
Evlek : Dönümün dörtte biri
Endikme : Duraklama, İrkilme
Esilme : Azalma
Efil efil : Serin esen rüzgar
Ende tası verivi akan : Şu bardağı verir misin?
- F -
Fıydırmak : Elle uzağa atmak,fırlatmak
Fışkırık tenekesi : Tütün ve sebze fidelerini sulamada kullanılan ağzındaki deliklerden su fışkıran teneke
Fırdolayı : Çepeçevre
- G -
Gancık : Erkek olmayan hayvan vs.
Gastan : Yalancıktan
Göce : Henüz kurumamış ham tarhana
Gücüle : Az önce
Gecene :
Görek : Kilit
Göğleme : Yeni yetişmiş keçi
Geenim : Galiba
Gelberi çapası : Arık çapası
Gelip batırı : Geliyor
Gedip batırı : Gidiyor
Gılıksız : Giyimi perişan olan
Gocurdamak : Gocunma, alınma
Gonur : Bir büyükbaş hayvan rengi
Gömbet : Akarsuyun gedik açıp derinleştirdiği yer
Gölle (kölle) : Buğday veya mısır haşlaması
Göpçük : Köşe
Gübüdek : Aniden
Govlaşmak : Dedikodu yapmak
Govuk : Oyuk, ağaç, taş deliği
Gunnama : Köpek doğurması
Guz : Bir dağın veya evin gün görmeyen yüzü
- H -
Hak : Değirmende öğütme bedeli alınan tahıl
Haranı : Kazan
Harım : Bahçe
Hadi Gari : Acele et
Harpışda : Zeytin veya üzüm sıkmak için ağaçtan yapılmış düzenek
Hapazlamak : Bir şeyi iki avucu birleştirerek almak
Havıt : Deve semeri
He mi : Olur mu
Hellik taşı : Yapıda dolgu taşı olarak kullanılan küçük taşlar
Hende : Şu ilerdeki
Hatıl : Çatı yapımında kullanılan uzunca ağaç
Hiya : Evet
Husa : Tasa, kaygı
- I - İ -
Isıran : Yufka Hamurunu beze yapmak için parçalamaya yardımcı olan demirden yapılmış alet
Irbık : İbrik
Isdar : Evde kilim dokuma düzeneği
İce : Bazı ailelerde büyüğe hitap şekli
İspirte : Kibrit
İlgilemek : İğneyle tutturmak
İni : Gelinin kocasının erkek kardeşi
İşgillenmek : Şüphelenmek
İteğe : Yufka ekmek yaparken kullanılan unlu yazgı
- L -
-
- K -
Kakdırıvdı : İttirdi
Kaykılmak : Yan gelip yatmak
Kabagot : Tembel
Karaçul : Kara keçi kılından yapılan çul
Keme : Fare
Keler : Kertenkele
Keygi : Elbise, giysi
Kuşluk : Sabah ile öğle arası
Kırklık : Keçi, koyun kırkmaya yarayan büyük makas
Kile : Tahıl ölçme aracı
Kölle : Kaynatılmış buğday
Kuskun : Semerli hayvanda kuyruk altından dolanan kolan kayış
Kuyruklu : Akrep
- M -
Mahana : Bahane
Mayışmak : Yemekten veya sıcaktan gevşemek
Mıh : Çivi
Mangır : Kalayı sıyrılmış bakır kap
Mızgamak : Azıcık uyuyup kestirmek
Mıdıl : Övendire
Musondura : Kapalı yüklük
Mut : 20 kile dolusu tahıl
- N -
Na : Hayır
Nahha : Dilerim ki
Nerdek : Nar ekşisi
Neneyon : Ne Karışıyorsun
Narasın, nerdee : Kalmadı,yok
Neddin : Ne yaptın
Nişleyon : Ne iş yapıyorsun
Netçen : Ne yapacaksın
- O - Ö -
Ocaklık : Hemen hemen her evde vardır.Şömine tarzındadır.İçinde ateş yakılıp ekmek, yemek pişirilen yer.
Oku : Davetiye
Okla : Oklava
Oyuk : Korkuluk
Oyurtma : İrkilme, kendine gelme
Ola : Acaba
Ölçermek : Ateşin daha iyi yanması için odunları toparlamak
Örükleme : Hayvanın otladığı yerden daha otlu yere götürüp bağlama
Ölgülük : Ölü evi, baş sağlığına gitme
Ömüğünü sıkmak : Boğazını sıkmak
- P -
Paldım : Semerin kaymasını engelleyen kolan
Peşgir : Havlu
Pangulut : Lira, para
Paytar : Veteriner
Pılıngır : Köyümüzde yetişen bir çeşit börülce
Pirebolu : Bal mumu
- S - Ş -
Sabı : Küçük çocuk
Sadalama : Sayıklama, Tekrar edip durma
Seyitmek : Koşmak
Selem : Selam
Seyil : Sahil
Sındı : Makas
Sırt : Elbise
Sırım : Çarık ipi
Sikke : Hayvanları otlatmak için ipin bağlandığı demir kazık
Silme : Ağzına kadar dolu
Sıypınmak : Kayarak inmek, kaymak
Sinmek : Saklanmak
Söbü : Silindirik, değirmi
Süven : Büyük ağaç kazık
Şavk : Işık
Şentence : Tenekeden gaz lambası
Şilte : Minder
Şişek : Gelişmiş kuzu
- T -
Tava : Pekmez kaynatılan büyük kazan
Tangala : Sincap
Temtermek : Hepsini birden dökmek
Tetmek : İtmek
Temel : Tarlada set
Tengerek : İp eğirmeye yarayan ahşap alet
Tepit : Yörüklerde elle yapılan kepekli özel köpek maması
Tutacak : Ocaktan yemek indirirken kullanılan kumaştan kesilmiş işlenmiş parça
Tüngümek : Atlamak
Toru : Çam fidanı
Tıngırayık : Çok konuşan, geveze
Tıngırtı : Çok hafif ses
- U - Ü -
Uluk : Emsiz, elinden iş gelmeyen
Ünnemek : Çağırmak
Üvendire :
- V -
Velesbit : Bisiklet
Voyn : Birisine hitab ederken kullanılır
- Y -
Yağlık : Mendil
Yardım edivi : Yardım ediver
Yargın : Sırt
Yaykamak : Yıkamak
Yetiz : Eksiksiz
Yuka : Yufka
Yüğrülmek : Hayvan çiftleşmesi
- Z -
Zapırdaya zapırdaya gelivdim : Koşa koşa geldim
***Ayrıca köyde kullanılan , gençlerimiz belki bilemez ama yaşlılarımızın çok iyi bildiği şeyler
Karasaban'ın Parçaları :
Gılıç
Ok
Enek
Dede ağacı
Gayış
Eyef
Mıdıl
Üvendire
Boyunduruk
Zelve
Gecene
|
|
|||
|
|||
|